Nowoczesne metody farmakologicznego leczenia bólu

‍Czym jest ból i jak go dzielimy?

Aktualnie ból jest definiowany jako nieprzyjemne zmysłowe i emocjonalne odczucie, związane z istniejącym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek.

Ból można podzielić na kilka sposobów, w zależności od kryterium:

• ze względu na czas trwania wyróżnia się ból ostry (nagły, intensywny, zazwyczaj związany z urazem) i przewlekły, który trwa powyżej 3 miesięcy, często bez wyraźnej przyczyny,
• ze względu na mechanizm powstawania: ból nocyceptywny (wynikający z podrażnienia receptorów bólowych); neuropatyczny (związany z uszkodzeniem układu nerwowego); psychogenny (związany z czynnikami psychicznymi, np. depresją, stresem),
• ze względu na nasilenie dolegliwości: łagodny, umiarkowany, silny.

‍

Jak określić natężenie bólu?

Wobec tego, że ból jest subiektywną dolegliwością ciężko określić jego faktyczny stopień nasilenia. Dlatego, w praktyce stosuje się różne skale i kwestionariusze ułatwiające ocenę skali problemu. Najczęściej stosowane skale to skala numeryczna, skala wzrokowo-analogowa oraz skala słowna.

‍

Co oznacza pojęcie „drabina analgetyczna”?

Drabina analgetyczna jest to schemat leczenia farmakologicznego bólu. Został opracowany przez Światową Organizację Zdrowia (WHO) i jest on podstawą doboru farmakoterapii u pacjentów doświadczających ból w zależności od jego natężenia. Drabina analgetyczna składa się z trzech etapów. Każdy z nich zawiera grupę leków o konkretnej sile działania przeciwbólowego, które stopniowo wzrasta. 

1. ból o małym natężeniu: paracetamol, NLPZ, metamizol
2. ból o średnim natężeniu: tramadol, kodeina, dihydrokodeina
3. ból o dużym natężeniu: morfina, oksykodon, fentanyl

Farmakoterapia bólu – podstawowe grupy leków 

Aktualnie w leczeniu dolegliwości bólowych korzysta się z leków nieopioidowych oraz opioidowych. 

Leki nieopioidowe są lekami stosowanymi w przypadku bólu o małym i umiarkowanym nasileniu. Do tej grupy leków należą substancje chemiczne o zróżnicowanym mechanizmie działania. Są one bezpiecznymi lekami, gdy są stosowane zgodnie z zaleceniami i przeznaczeniem. Ważny jest też fakt, że nie wywołują uzależnienia. Najczęściej stosowane leki nieopioidowe to:

• paracetamol - wykazuje działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe,
• metamizol - o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym i spazmolitycznym,
• niesteroidowe leki przeciwzapale (NLPZ) (np. ibuprofen, naproksen, ketoprofen, meloksykam) – wykazują działanie przeciwbólowe, przeciwgorączkowe i przeciwzapalne.

‍

W przypadku nieskuteczności wspomnianych substancji leczniczych lekarz może zaordynować leki opioidowe (morfina, fentanyl, oksykodon), które mają silniejszy efekt przeciwbólowy. Ich mechanizm działania polega na wiązaniu się ze swoistymi receptorami układu nerwowego. Natomiast w związku z działaniem euforyzującym mogą prowadzić do uzależnienia. Dlatego opioidy należy stosować zgodnie z zaleceniami lekarza.

‍

Czym są koanalgetyki?

Są to substancje lecznicze, które nie wykazują typowego działania przeciwbólowego, ale wzmacniają efekt analgetyków. Są one stosowane w przypadku bólu neuropatycznego. Do koanalgetyków należy między innymi duloksetyna, pregabalina, gabapentyna.

‍

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Do lekarza należy zgłosić się w sytuacji, gdy:

• ból jest nagły, silny lub narastający,
• ból utrzymuje się pomimo stosowanych leków przeciwbólowych,
• oprócz bólu pojawią się inne niepokojące objawy, np. dreszcze, wymioty, duszność.